Podstawy inżynierii wstecznej w cyberbezpieczeństwie obejmują szeroki zakres technik i narzędzi, które umożliwiają analitykom bezpieczeństwa i badaczom zrozumienie działania oprogramowania oraz identyfikację potencjalnych słabości. Proces ten można podzielić na dwie główne kategorie: analizę statyczną i dynamiczną.
Analiza statyczna nie wymaga uruchamiania analizowanego programu. Polega na dokładnym przeglądzie kodu źródłowego. Dzięki temu możliwe jest zrozumienie logiki i struktury programu bez ryzyka aktywacji potencjalnie szkodliwego oprogramowania. W tym kontekście narzędzia takie jak deasemblery i dekompilatory odgrywają kluczową rolę, konwertując kod maszynowy na język asemblera lub próbując odtworzyć kod źródłowy w językach wysokiego poziomu, co ułatwia analizę.
Z drugiej strony jest analiza dynamiczna. Ta wymaga uruchomienia programu w kontrolowanym środowisku, aby obserwować jego działanie i interakcje z systemem oraz innymi programami. Umożliwia to identyfikację, jak oprogramowanie zachowuje się w czasie rzeczywistym, w tym jakie systemowe wywołania wykonuje, jak zarządza pamięcią oraz jakie ma zewnętrzne zależności. Debuggery, takie jak OllyDbg, GDB, czy x64dbg, są w tym przypadku niezbędnymi narzędziami, umożliwiającymi szczegółowe śledzenie wykonania programu, ustawianie punktów przerwania i analizę zachowania aplikacji.
Inżynieria odwrotna. Znane techniki
Techniki inżynierii wstecznej, zwanej też odwrotną, obejmują również analizę przepływu sterowania, przepływu danych, wywołań systemowych, a także analizę kryptograficzną. Pozwala to na głębsze zrozumienie działania badanego oprogramowania. Rozpoznawanie wzorców w kodzie pomaga w identyfikowaniu stosowanych algorytmów i struktur danych.
Opanowanie umiejętności związanych z inżynierią wsteczną wymaga czasu i praktyki. Jest jednak kluczowe dla efektywnej obrony przed zagrożeniami cybernetycznymi. Narzędzia takie jak IDA Pro, Ghidra, czy Hopper są powszechnie stosowane przez specjalistów ds. bezpieczeństwa do analizy oprogramowania i identyfikacji potencjalnych wektorów ataku oraz luk w zabezpieczeniach.
Jak hakerzy używają inżynierii wstecznej do ataków
Hakerzy wykorzystują inżynierię wsteczną do przeprowadzania ataków w bardzo zróżnicowany sposób. Koncentrują się na odkrywaniu słabości systemów i aplikacji, aby uzyskać nieuprawniony dostęp do danych lub zakłócić działanie usług.
Jednym z przykładów grupy wykorzystującej zaawansowane metody ataku, w tym inżynierię wsteczną, jest Anonymous. Ta grupa, określana czasami jako haktywiści, przeprowadzała różnorodne ataki, w tym ataki DDoS, wyłączanie stron internetowych oraz uzyskiwanie i ujawnianie danych poufnych. Ich działalność była związana z różnymi celami, od protestów przeciwko ACTA po ataki na rządowe strony internetowe różnych państw. Grupa ta zyskała uwagę dzięki swoim spektakularnym działaniom i sposobowi, w jaki ujawnia kontrowersyjne dane.
W Polsce cyberprzestępczość jest karana na podstawie kodeksu karnego, a osoby działające niezgodnie z prawem mogą być skazane na kary pozbawienia wolności. W celu zwalczania cyberprzestępczości powołano Centralne Biuro Zwalczania Cyberprzestępczości (CBZC), które zajmuje się rozpoznawaniem, zapobieganiem i ściganiem przestępstw popełnionych przy użyciu technologii informatycznych.
Hakerzy wykorzystują dziś obawy i niepewność społeczną do przeprowadzania ataków, często wykorzystując motywy związane z wirusem do przesyłania złośliwych e-maili. Ataki te mają na celu instalację oprogramowania typu ransomware, trojanów RAT (Remote Access Trojan) czy infostealerów, które wykradają informacje. Cyberprzestępcy stosują zaawansowane techniki, w tym zaciemnianie kodu, aby utrudnić wykrycie złośliwego oprogramowania.
Aby chronić firmę przed tego typu atakami, kluczowe jest uświadomienie pracownikom zagrożeń i szkolenie ich z dobrych praktyk bezpieczeństwa, jak np. unikanie klikania w nieznane linki czy otwieranie nieznanych załączników. Ważne jest również stosowanie szyfrowania danych klientów i zabezpieczenie serwerów, aby zapewnić ochronę przechowywanych informacji.
Stosowanie protokołu HTTPS i posiadanie solidnych zabezpieczeń poczty elektronicznej są również ważnymi elementami ochrony przed cyberatakami.
Dezasemblacja i dekompilacja
Popularnymi technikami inżynierii wstecznej są dezasemblacja i dekompilacja. Dezasemblacja konwertuje kod maszynowy na język asemblera, co jest pomocne w zrozumieniu niższego poziomu działania programu. Dekompilacja stara się przekształcić kod maszynowy z powrotem w kod źródłowy w językach programowania wysokiego poziomu, co może ułatwić analizę logiki programu. Te procesy są kluczowe dla hakerów, by zrozumieć działanie oprogramowania, dla którego nie mają dokumentacji lub kodu źródłowego.
Inżynieria wsteczna jest również wykorzystywana do analizy protokołów komunikacyjnych poprzez analizę komunikatów i automatyczne generowanie podzbiorów przestrzeni komunikatów. W przypadku oprogramowania jedną z technik jest eksport oraz import danych tekstowych, co ma znaczenie przy lokalizacji aplikacji i dostosowywaniu ich do wersji wielojęzycznych. Hakerzy wykorzystują inżynierię wsteczną również do audytów bezpieczeństwa, usuwania zabezpieczeń przed kopiowaniem oraz odblokowywania ukrytych funkcji produktów.
W publikacji „Praktyczna Inżynieria Wsteczna. Metody, techniki i narzędzia” omówiono szeroki zakres zagadnień związanych z inżynierią wsteczną, w tym:
- Odzyskiwanie zagubionych haseł
- Ukrywanie plików i katalogów
- Przeprowadzanie ataków zdalnych
- Metody śledzenia wykonania programu i analizę zabezpieczeń programów
Książka ta jest przykładem, jak głęboka wiedza na temat inżynierii wstecznej może być wykorzystana nie tylko do celów bezpieczeństwa, ale również w celu poprawy jakości kodowania i rozumienia złożonych systemów operacyjnych.
Dzięki głębokiej analizie hakerzy mogą odkrywać i wykorzystywać luki bezpieczeństwa, co podkreśla potrzebę ciągłego kształcenia w zakresie cyberbezpieczeństwa i inżynierii wstecznej, aby przeciwdziałać potencjalnym zagrożeniom.
Przypadki użycia inżynierii wstecznej w cyberatakach
Inżynieria wsteczna odgrywa kluczową rolę w cyberatakach, co potwierdzają liczne przykłady z przeszłości. Znane przypadki wykorzystania tej techniki w cyberatakach obejmują zarówno działania państw, jak i indywidualnych hakerów lub grup hakerskich, ukazując szeroki zakres jej zastosowań.
Jednym z najbardziej znanych przykładów jest atak WannaCry z 2017 roku, który spowodował globalne zakłócenia poprzez infekcję setek tysięcy komputerów w ponad 150 krajach. Ten robak szyfrujący wykorzystywał luki w zabezpieczeniach systemów Windows, co doprowadziło do znaczących strat finansowych.
Innym przykładem jest atak na Centralny Bank Bangladeszu, gdzie hakerzy wykorzystali przechwycone dane do nieautoryzowanego transferu 101 milionów dolarów. Atak ten ujawnił, jak zaawansowane techniki inżynierii wstecznej mogą przyczynić się do realizacji skomplikowanych cyberprzestępstw finansowych.
Również działania państwowe, takie jak operacja Stuxnet przypisywana amerykańskim i izraelskim służbom, która miała na celu zakłócenie funkcjonowania irańskiego programu nuklearnego, ukazują, jak inżynieria wsteczna może być wykorzystywana w celach geopolitycznych. Stuxnet był wyrafinowanym robakiem komputerowym, który celował w specyficzne oprogramowanie sterujące urządzeniami przemysłowymi.
Cyberwojna z Rosją na Ukrainie pokazała też, jak cyberataki mogą służyć jako forma współczesnego konfliktu zbrojnego, z masowymi atakami DDoS i podmianą stron internetowych jako elementami „cybernetycznego przygotowania ogniowego”.
Grupy hakerskie, takie jak Anonymous, również wykorzystują inżynierię wsteczną i inne techniki cybernetyczne do przeprowadzania ataków przeciwko rządom i organizacjom, które uznają za zagrożenie dla wolności i praw obywatelskich. W odpowiedzi na rosyjską agresję na Ukrainę, Anonymous ogłosiło cyberwojnę przeciwko rządowi rosyjskiemu, co pokazuje, że inżynieria wsteczna może być narzędziem w rękach zarówno państw, jak i nieformalnych grup hakerskich.
Inżynieria wsteczna. Jak się zabezpieczyć?
Ochrona oprogramowania przed inżynierią wsteczną obejmuje różne techniki, takie jak haszowanie haseł, uwierzytelnianie i autoryzacja, użycie kluczy SSH, ochrona przed atakami SQL Injection i XSS, użycie certyfikatów SSL, ograniczanie dostępu do serwerów i baz danych, stosowanie reguł CORS i CSP oraz regularne tworzenie kopii zapasowych.
Te środki pomagają wzmocnić bezpieczeństwo i uniemożliwiają lub znacznie utrudniają nieautoryzowany dostęp i modyfikację danych.
Autor: Jacek Kawik, dziennikarz Vault-Tech.pl
Czytaj też poradniki z cyberbezpieczeństwa:
- Jak sprawdzić historię na routerze
- Co to jest authmsg
- Uwaga na aplikacje do rozbierania ludzi
- Jak odzyskać skasowane SMS-y
- Tymczasowy mail. Dlaczego i kiedy warto z niego korzystać